Co to jest polityka zerowych stóp procentowych (ZIRP)?

Stany Zjednoczone, Japonia i kilkakrajów członkowskich Unii Europejskiej w latach po wielkiej recesji sięgnęło po niekonwencjonalne sposoby stymulowania aktywności gospodarczej. Ekonomiści uważają, że agresywna polityka pieniężna jest integralną częścią procesu naprawy po kryzysie finansowym. Po dwóch dekadach powolnego wzrostu Bank Japonii zdecydował się zastosować politykę zerowych stóp procentowych (ZIRP) w celu zwalczania deflacji i wspierania ożywienia gospodarczego. Podobną politykę realizują Stany Zjednoczone i Wielka Brytania.2

Zero odsetek

ZIRP to metoda stymulowania wzrostu przy jednoczesnym utrzymaniu stóp procentowych na poziomie bliskim zeru. Zgodnie z tą polityką rządzącyspowodować w ujemnych stóp procentowych. Zatem, wielu ekonomistów zakwestionowały wartość zero polityki stóp procentowych, wskazując na pułapki płynności wśród kilku innych pułapek.

Jeśli banki centralne zdecydują się na dalsze działania, mogą ustalić implikowaną ujemną stopę procentową, w przypadku której pożyczki faktycznie będą oprocentowane. Takim środkiem nadzwyczajnym byłaby polityka ujemnych stóp procentowych lub NIRP.

Japonia

ZIRP został po raz pierwszy zastosowany w latach 90., pozałamaniu się bańki cen aktywów w Japonii. Japonia wdrożyła ZIRP w ramach swojej polityki pieniężnej w ciągu kolejnych 10 lat – potocznie określanych jako utracona dekada – w odpowiedzi na spadki cen aktywów. Konsumpcja i inwestycje pozostawały optymistyczne do 1991 roku,tempo wzrostu PKB przekraczało 3 procent, a stopy procentowe utrzymywały się na stałym poziomie 6 procent. Jednak wraz ze spadkiem cen akcji w 1992 r. Wzrost PKB uległ stagnacji i nastąpiła deflacja. Wskaźnik cen konsumpcyjnych, który jest często używany jako miara zastępcza stóp inflacji, spadł z 2% w 1992 r. Do 0% w 1995 r., A okresowe stopy procentowe spadły drastycznie, zbliżając się do 0% w tym samym roku.

W wyniku niezdolności ZIRP do radzenia sobie ze stagnacją i deflacją japońska gospodarka wpadła wpułapkę płynności. Pomimo względnej nieskuteczności zerowych stóp procentowych Japonia nadal stosuje tę politykę.

Stany Zjednoczone

Kryzys finansowy z 2008 r. Spowodował poważne napięcia finansowe w USA, co skłoniło Rezerwę Federalną do podjęcia agresywnych działań w celu ustabilizowania gospodarki. Aby zapobiec załamaniu gospodarczemu, Rezerwa Federalna wdrożyła szereg niekonwencjonalnych polityk, w tym zerowe stopy procentowe w celu obniżenia krótko- i długoterminowych stóp procentowych. Oczekuje się, że dalszy wzrost inwestycji będzie miał pozytywny wpływ na bezrobocie i konsumpcję.

W 2009 roku Stany Zjednoczone osiągnęły najniższy punkt gospodarczy po kryzysie finansowym, kiedy inflacja wyniosła -2,1%, bezrobocie na poziomie 10,2%,  i wzrost PKB spadł do -2,54%. Stopy procentowe spadły w tym okresie do niemal zera. Do stycznia 2014 r., Po mniej więcej pięciu latach obowiązywania ZIRP i luzowania ilościowego, inflacja, bezrobocie i wzrost PKB osiągnęły odpowiednio 1,6%,  6,6%,  i 3,2%, . Chociaż gospodarka USA nadal się poprawia, doświadczenie Japonii sugeruje, że długoterminowe stosowanie ZIRP może być szkodliwe.

Podczas pandemii koronawirusa w 2020 r. Stopy procentowe ponownie zbliżyły się do granicy zerowej, gdy inwestorzy uciekli w bezpieczne miejsce3, a nawet długoterminowe amerykańskie obligacje skarbowe na 10 i 30 lat spadły poniżej 1%, aby rekordowo niskie stopy zwrotu.

Ryzyka

Pomimo postępów Stanów Zjednoczonych ekonomiści wymieniają Japonię i kraje UE jako przykłady niepowodzeń ZIRP. Niskie stopy procentowe przypisuje się powstawaniu pułapek płynnościowych, co ma miejsce, gdy stopy oszczędności stają się wysokie i powodują nieskuteczność polityki pieniężnej. Wprowadzenie zerowych stóp procentowych miało miejsce głównie po recesji gospodarczej, kiedy dominowała deflacja, bezrobocie i powolny wzrost. Zmniejszone zaufanie inwestorów lub rosnące obawy dotyczące deflacji mogą również prowadzić do pułapek płynnościowych. Ponadto, pomimo zerowych stóp procentowych i ekspansji monetarnej, pożyczki mogą ulec stagnacji, gdy korporacje spłacają zadłużenie z zysków, zamiast decydować się na reinwestycję w firmę.

ZIRP może również prowadzić do zawirowań finansowych na rynkach w okresach stabilności gospodarczej. Gdy stopy procentowe są niskie, inwestorzy poszukują instrumentów o wyższym dochodzie, które są generalnie kojarzone z bardziej ryzykownymi aktywami. Na początku XXI wieku inwestorzy z USA w podobnych warunkach zdecydowali się na znaczne inwestycje w papiery wartościowe zabezpieczone hipoteką subprime(MBS). Ze względu nazaangażowanie Freddie Mac w MBS inwestorzy postrzegali te papiery wartościowe jako bezpieczne i zapewniające stosunkowo wysokie zyski. Jednak, jak pokazała historia, mortgage backed papiery były integralną kawałek prowadząc do Wielkiej recesji.

Stopy procentowe odgrywają kluczową rolę na rynku finansowym, prawdopodobnie dyktując zachowanie nawyków inwestycyjnych w krótkim i długim okresie. Inwestycje długoterminowe mają zazwyczaj postać programów emerytalnych i funduszy emerytalnych. Kiedy długoterminowe stopy procentowe zbliżają się do zera, dochody emerytów i osób zbliżających się do emerytury są gorsze.

Korzyści

Chociaż ZIRP może być szkodliwy, decydenci w gospodarkach rozwiniętych nadal stosują to podejście jako środek zaradczy po recesji. Podstawową korzyścią płynącą z niskich stóp procentowych jest ich zdolność do stymulowania aktywności gospodarczej. Pomimo niskich zwrotów, prawie zerowe stopy procentowe obniżają koszt pożyczki, co może pobudzić wydatki na kapitał biznesowy, inwestycje i wydatki gospodarstw domowych. Zwiększone wydatki kapitałowe przedsiębiorstw mogą następnie stworzyć miejsca pracy i możliwości konsumpcyjne.

Podobnie niskie stopy procentowe poprawiają bilanse banków i zdolność udzielania pożyczek. Banki posiadające niewielki kapitał do pożyczenia zostały szczególnie mocno dotknięte kryzysem finansowym. Niskie stopy procentowe mogą również podnieść ceny aktywów. Wyższe ceny aktywów w połączeniu z luzowaniem ilościowym mogą zwiększyć bazę monetarną, skutkując wzrostem dochodów uznaniowych gospodarstw domowych.

Podsumowanie

ZIRP został wdrożony w następstwie kilku recesji gospodarczych w ciągu ostatnich dwóch dekad. Zastosowany po raz pierwszy w Japonii w latach 90. ZIRP był szeroko krytykowany i uznawany za ogólnie nieskuteczny. Jednak pomimo błędów Japonii w polityce pieniężnej, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i kraje UE zwróciły się do ZIRP i luzowania ilościowego, aby pobudzić aktywność gospodarczą. Nawet przy pewnym sukcesie w perspektywie krótkoterminowej, długoterminowe stosowanie bardzo niskich stóp procentowych może prowadzić do niekorzystnych skutków, w tym przerażającej pułapki płynności.