Dlaczego ZSRR upadł gospodarczo

Przez większą częśćXX wieku Związek Radziecki rywalizował ze Stanami Zjednoczonymi pod względem siły politycznej, militarnej i gospodarczej. Podczas gdy centralna gospodarka nakazowa Związku Radzieckiego była diametralnie przeciwna liberalizmowi rynkowemunarodów zachodnich, szybki rozwój gospodarczy, który Sowieci umieścili w połowie dekad stulecia, sprawił, że ich system wydawał się realną ekonomiczną alternatywą.

Ale po zahamowaniu wzrostu i wprowadzeniu różnych reform w celu ożywienia stagnacji gospodarczej, Związek Radziecki ostatecznie upadł, wraz z obietnicą alternatywy dla zachodniego kapitalizmu. Tam, gdzie scentralizowane planowanie gospodarcze pomogło pobudzić jego wzrost w połowie stulecia, fragmentaryczne reformy Związku Radzieckiego mające na celu decentralizację władzy gospodarczej ostatecznie osłabiły jego gospodarkę.

Początki radzieckiej gospodarki dowodzenia

W 1917 r. Rosyjski car został obalony przez grupyustanowiony, łącząc konfederację państw pod rządami partii komunistycznej. Począwszy od 1924 r., Wraz z dojściem do władzy Józefa Stalina, gospodarka nakazowa charakteryzująca się totalitarną kontrolą nad życiem politycznym, społecznym i gospodarczym miała definiować Związek Radziecki przez większość pozostałegoXX wieku.

Radziecka gospodarka nakazowa koordynowała działalność gospodarczą poprzez wydawanie dyrektyw, wyznaczanie celów społeczno-ekonomicznych oraz ustanawianie rozporządzeń. Radzieccy przywódcy zdecydowali o nadrzędnych celach społecznych i ekonomicznych państwa. Aby osiągnąć te cele, urzędnicy partii komunistycznej przejęli kontrolę nad całą społeczną i gospodarczą działalnością kraju.

Partia Komunistyczna legitymizowała swoją kontrolę, twierdząc, że ma wiedzę, aby kierować społeczeństwem, które rywalizowałoby i wyprzedziło każdą zachodnią gospodarkę rynkową. Urzędnicy zarządzali znaczną ilością informacji niezbędnych do scentralizowania planowania zarówno produkcji, jak i dystrybucji. Na wszystkich poziomach działalności gospodarczej ustanowiono struktury hierarchiczne, przy czym przełożeni mieli absolutną kontrolę nad normami i parametrami zadań planowania, a także ustalali regularne oceny wyników i nagrody. (Aby dowiedzieć się więcej, zobacz: Jaka jest różnica między gospodarką rynkową a gospodarką nakazową? )

Początkowy okres szybkiego wzrostu

Początkowo Związek Radziecki doświadczył szybkiego wzrostu gospodarczego. Podczas gdy brak otwartych rynków dostarczających sygnałów cenowych i bodźców do bezpośredniej działalności gospodarczej prowadził do marnotrawstwa i niewydolności ekonomicznej, gospodarka radziecka odnotowała szacunkową średnią roczną stopę wzrostu produktu narodowego brutto (PNB) na poziomie 5,8% od 1928 do 1940 r., 5,7% z 1950 do 1960 i 5,2% od 1960 do 1970. (Nastąpił spadek do 2,2% w latach 1940-1950).

Imponujące wyniki wynikały w dużej mierze z faktu, że jako słabo rozwinięta gospodarka Związek Radziecki mógł przyjąć zachodnią technologię, jednocześnie siłą mobilizując zasoby w celu wdrożenia i wykorzystania takiej technologii. Intensywne skupienie się na industrializacji i urbanizacji kosztem osobistej konsumpcji dało Związkowi Radzieckiemu okres szybkiej modernizacji. Jednak gdy kraj zaczął doganiać Zachód, jego zdolność do pożyczania coraz to nowszych technologii i związane z tym efekty produktywności szybko się zmniejszyły.

Spowolnienie wzrostu i początek reform

Gospodarka radziecka stawała się coraz bardziej złożona, gdy zaczęły kończyć się modele rozwoju do naśladowania. Przy średnim spowolnieniu wzrostu PKB do 3,7% rocznie w latach 1970–1975, a następnie do 2,6% w latach 1975–1980, stagnacja gospodarki nakazowej stała się oczywista dla sowieckich przywódców.

Sowieci od lat pięćdziesiątych byli świadomi tak długofalowych problemów, jak nieefektywność gospodarki nakazowej oraz tego, jak przyswojenie wiedzy i technologii gospodarek rozwiniętych może odbywać się kosztem wspierania innowacyjnej gospodarki krajowej. Poszczególne reformy, takie jak te zSowiechozu, wprowadzone przez Nikitę Chruszczowa w późnych latach pięćdziesiątych, próbowały rozpocząć decentralizację kontroli gospodarczej, umożliwiając „drugiej gospodarce” radzenie sobie z rosnącą złożonością spraw gospodarczych.

Te reformy jednak wyrywały się z korzeni instytucji gospodarki nakazowej i Chruszczow został zmuszony do „reformy” z powrotem do scentralizowanej kontroli i koordynacji na początku lat sześćdziesiątych. Jednak wraz ze spadkiem wzrostu gospodarczego i coraz większą widocznością nieefektywności, we wczesnych latach siedemdziesiątych ponownie wprowadzono częściowe reformy umożliwiające bardziej zdecentralizowane interakcje rynkowe. Dylemat radzieckiego przywództwa polegał na stworzeniu bardziej liberalnego systemu rynkowego w społeczeństwie, którego fundamenty charakteryzowały się scentralizowaną kontrolą.

Pierestrojka i upadek

Te wczesne reformy nie zdołały ożywić stagnacji gospodarki radzieckiej, której wzrost produktywności spadł poniżej zera na początku lat osiemdziesiątych. Utrzymujące się słabe wyniki gospodarcze doprowadziły do ​​bardziej radykalnego zestawu reform pod przewodnictwem Michaiła Gorbaczowa. Próbując zachować socjalistyczne ideały i centralną kontrolę nad podstawowymi celami społecznymi, Gorbaczow dążył do decentralizacji działalności gospodarczej i otwarcia gospodarki na handel zagraniczny.

Ta restrukturyzacja, zwanapierestrojką, sprzyjała indywidualnym bodźcom prywatnym, tworząc większą otwartość.Pieriestrojka znajdowała się w bezpośredniej sprzeczności z wcześniej hierarchicznym charakterem gospodarki nakazowej. Jednak większy dostęp do informacji sprzyjał krytyce sowieckiej kontroli, nie tylko nad gospodarką, ale także nad życiem społecznym. Kiedy radzieckie przywództwo złagodziło kontrolę, aby ocalić chwiejny system gospodarczy, pomogło stworzyć warunki, które doprowadziłyby do rozpadu kraju.

Choćpoczątkowo wydawało się, żepierestrojka odniosła sukces, w miarę jak radzieckie firmy wykorzystywały nowe swobody i nowe możliwości inwestycyjne, optymizm szybko przygasł. Poważne skurcze gospodarczecharakteryzowały późne lata 80. i wczesne 90. XX wieku, czyli ostatnie lata istnienia Związku Radzieckiego.

Radzieccy przywódcy nie mieli już możliwości interweniowania w narastającym chaosie gospodarczym. Przywódcy lokalni, którzy otrzymali nowe uprawnienia, zażądali większej autonomii od władz centralnych, wstrząsając podstawami gospodarki nakazowej, podczas gdy bardziej zlokalizowane tożsamości kulturowe i priorytety miały pierwszeństwo przed obawami narodowymi. Z ekonomią i jednością polityczną w strzępach Związek Radziecki rozpadł się pod koniec 1991 roku, rozpadając się na piętnaście odrębnych państw. (Aby przeczytać więcej, zobacz: Plusy i minusy ekonomii kapitalistycznych a socjalistyczne ).

Podsumowanie

Wczesną siłą radzieckiej gospodarki nakazowej była zdolność do szybkiego mobilizowania zasobów i kierowania ich produktywnymi działaniami naśladującymi te z gospodarek rozwiniętych. Jednak przyjmując istniejące technologie zamiast opracowywać własne, Związek Radziecki nie zdołał wspierać takiego rodzaju środowiska, które prowadzi do dalszych innowacji technologicznych.

Po okresie doganiania, któremu towarzyszyły wysokie stopy wzrostu, w latach siedemdziesiątych gospodarka nakazowa zaczęła się stagnować. W tym momencie wady i nieefektywność systemu radzieckiego stały się oczywiste. Zamiast ratować gospodarkę, różne fragmentaryczne reformy podkopały jedynie podstawowe instytucje gospodarki. Radykalna liberalizacja gospodarcza Gorbaczowa była ostatnim gwoździem do trumny, a lokalne interesy wkrótce rozwikływały tkankę systemu opartego na scentralizowanej kontroli.