Szkoła Austriacka
Co to jest szkoła austriacka?
Szkoła austriacka to ekonomiczna szkoła myśli, która powstała w Wiedniu pod koniec XIX wieku z prac Carla Mengera, ekonomisty żyjącego w latach 1840–1921. Szkołę austriacką wyróżnia przekonanie, że funkcjonowanie całej gospodarki to suma mniejszych indywidualnych decyzji i działań; w przeciwieństwie do szkoły chicagowskiej i innych teorii, które starają się przewidywać przyszłość na podstawie streszczeń historycznych, często przy użyciu szerokich agregatów statystycznych. Ekonomiści, którzy śledzą i rozwijają dziś idee szkoły austriackiej, pochodzą z całego świata i nie ma szczególnego przywiązania tych idei do Austrii poza historycznym pochodzeniem ich twórców.
Znana również jako „szkoła wiedeńska”, „szkoła psychologiczna” lub „ekonomia realistyczna przyczynowa”.
Kluczowe wnioski
- Szkoła austriacka jest gałęzią myśli ekonomicznej, która powstała w Austrii, ale ma zwolenników na całym świecie i nie jest szczególnie przywiązana do Austrii.
- Austriaccy ekonomiści kładą nacisk na procesy przyczynowo-skutkowe w ekonomii świata rzeczywistego, implikacje czasu i niepewności, rolę przedsiębiorcy oraz wykorzystanie cen i informacji do koordynowania działalności gospodarczej.
- Najbardziej znanym, ale szeroko niezrozumianym aspektem szkoły austriackiej jest austriacka teoria cykli koniunkturalnych.
Zrozumieć szkołę austriacką
Szkoła austriacka ma swoje korzenie w XIX-wiecznej Austrii i twórczości Carla Mengera. Menger, wraz z brytyjskim ekonomistą Williamem Stanely Jevonsem i francuskim ekonomistą Leonem Walrasem, zapoczątkował Marginalistyczną Rewolucję w ekonomii, która podkreśliła, że decyzje gospodarcze są podejmowane w odniesieniu do określonych ilości towarów, których jednostki zapewniają dodatkowe korzyści (lub koszty) i analiza ekonomiczna powinna koncentrować się na tych dodatkowych jednostkach oraz związanych z nimi kosztach i korzyściach. Wkład Mengera w teorię użyteczności krańcowej koncentrował się na subiektywnej wartości użytkowej dóbr ekonomicznych oraz hierarchicznej lub porządkowej naturze sposobu, w jaki ludzie przypisują wartość różnym dobrom. Menger opracował również rynkową teorię dotyczącą funkcji i pochodzenia pieniądza jako środka wymiany ułatwiającego handel.
Podążając za Mengerem, Eugen von Bohm-Bawerk rozwinął austriacką teorię ekonomiczną, kładąc nacisk na element czasu w działalności gospodarczej – że cała działalność gospodarcza zachodzi w określonych okresach czasu. Pismo Bohm-Bawerka rozwinęło teorie produkcji, kapitału i odsetek. Rozwinął te teorie po części, aby wesprzeć swoją szeroko zakrojoną krytykę marksistowskich teorii ekonomicznych.
Uczeń Bohm-Bawerka, Ludwig von Mises, później połączył teorie ekonomiczne Mengera i Bohm-Bawerka z pomysłami szwedzkiego ekonomisty Knuta Wicksella na temat pieniądza, kredytu i stóp procentowych, aby stworzyć Austriacką Teorię Cyklu Biznesowego (ABCT). Mises jest również znany ze swojej roli, wraz z kolegą Friedrichem von Hayek, w kwestionowaniu możliwości racjonalnego planowania gospodarczego przez socjalistyczne rządy.
Praca Hayeka w dziedzinie ekonomii austriackiej kładła nacisk na rolę informacji w gospodarce i wykorzystanie cen jako środka przekazywania informacji i koordynowania działalności gospodarczej. Hayek zastosował te spostrzeżenia zarówno do rozwoju teorii cykli koniunkturalnych Misesa, jak i do debaty na temat kalkulacji ekonomicznej w ramach planowania centralnego. Hayek otrzymał Nagrodę Nobla w 1974 roku za pracę w teorii monetarnej i cyklu koniunkturalnego.
Pomimo jej wkładu, Szkoła Austriacka została w dużej mierze przyćmiona przez keynesowskie i neoklasyczne teorie ekonomiczne, zarówno w środowisku akademickim, jak i polityce gospodarczej rządu w połowie XX wieku. Jednak pod koniec XX i na początku XXI wieku austriacka ekonomia zaczęła odczuwać odrodzenie zainteresowania dzięki kilku akademickim instytutom badawczym działającym obecnie w Stanach Zjednoczonych i innych krajach. Szkoła austriacka spotkała się również z przychylnym zainteresowaniem kilku polityków i wybitnych finansistów za pozorne potwierdzenie austriackich idei przez trendy historyczne. W szczególności austriacka szkoła ekonomiczna jest cytowana za to, że przewidziała ostateczny upadek Związku Radzieckiego i porzucenie komunizmu w innych krajach, a także za jej moc wyjaśniającą w odniesieniu do powtarzających się cykli koniunkturalnych i recesji w gospodarce.
Tematy w ekonomii austriackiej
Niektóre unikalne tematy, które pomagają zdefiniować i wyróżnić szkołę austriacką, to:
Realizm przyczynowy
Ekonomia austriacka opisuje gospodarkę jako rozległą i złożoną sieć związków przyczynowo-skutkowych napędzanych celowym ludzkim działaniem i interakcją, które występują w czasie rzeczywistym i przestrzeni i obejmują konkretne, rzeczywiste dobra ekonomiczne w dyskretnych ilościach jako obiekty działania. Ekonomia austriacka nie traktuje gospodarki jako matematycznie rozwiązanego problemu optymalizacji lub zbioru agregatów statystycznych, które można wiarygodnie modelować ekonometrycznie. Austriacka teoria stosuje logikę werbalną, introspekcję i dedukcję, aby uzyskać przydatne spostrzeżenia dotyczące zachowań indywidualnych i społecznych, które można zastosować do zjawisk w świecie rzeczywistym.
Czas i niepewność
Dla szkoły austriackiej pierwiastek czasu jest zawsze obecny w ekonomii. Wszelkie działania gospodarcze mają miejsce w czasie i są zorientowane na nieodłącznie niepewną przyszłość. Podaż i popyt nie są statycznymi krzywymi, które przecinają się w stabilnych punktach równowagi; dostarczanie i żądanie ilości towarów to działania, w które angażują się kupujący i sprzedający, a akt wymiany koordynuje działania producentów i konsumentów. Pieniądze są wyceniane pod kątem ich przyszłej wartości wymiany, a stopy procentowe odzwierciedlają cenę czasu wyrażoną w pieniądzu. Przedsiębiorcy ponoszą ryzyko i niepewność, ponieważ łączą w czasie zasoby ekonomiczne w procesach produkcyjnych w nadziei na oczekiwany przyszły zwrot.
Informacja i koordynacja
W ekonomii austriackiej ceny są postrzegane jako sygnały, które obejmują konkurujące wartości różnych użytkowników dóbr ekonomicznych, oczekiwania dotyczące przyszłych preferencji dotyczących dóbr ekonomicznych oraz względny niedobór zasobów ekonomicznych. Te sygnały cenowe wpływają następnie na rzeczywiste działania przedsiębiorców, inwestorów i konsumentów w celu koordynowania planowanej produkcji i konsumpcji w zależności od osób, czasu i przestrzeni. Ten system cen zapewnia i środki do racjonalnego, ekonomicznego obliczania, jakie dobra powinny być produkowane, gdzie i kiedy powinny być produkowane oraz w jaki sposób powinny być dystrybuowane, a próby zastąpienia go lub zastąpienia poprzez centralne planowanie gospodarcze zakłócą gospodarkę.
Przedsiębiorczość
Przedsiębiorcy odgrywają kluczową rolę w austriackim spojrzeniu na gospodarkę. Przedsiębiorca jest aktywnym podmiotem w gospodarce, który wykorzystuje informacje dostępne z cen i stóp procentowych do koordynowania planów gospodarczych, dokonuje oceny oczekiwanych przyszłych cen i warunków w celu dokonania wyboru spośród alternatywnych planów gospodarczych i ponosi ryzyko niepewnej przyszłości, podejmując ostateczne odpowiedzialność za powodzenie lub porażkę wybranego planu. Austriackie spojrzenie na przedsiębiorcę obejmuje nie tylko innowatorów i wynalazców, ale także właścicieli firm i wszelkiego rodzaju inwestorów.
Austriacka teoria cyklu koniunkturalnego
Austriacka teoria cyklu koniunkturalnego (ABCT) syntetyzuje spostrzeżenia z teorii kapitału szkoły austriackiej; pieniądze, kredyt i odsetki; oraz teorię cen, aby wyjaśnić powtarzające się cykle boomu i załamania, które charakteryzują współczesne gospodarki i motywują dziedzinę makroekonomii. ABCT jest jednym z najbardziej znanych, ale powszechnie niezrozumianych aspektów szkoły austriackiej.
Według ABCT, ponieważ struktura produkcyjna gospodarki składa się z wieloetapowych procesów, które zachodzą w różnym czasie i wymagają użycia różnych uzupełniających nakładów kapitału i pracy w różnych momentach w czasie, sukces lub porażka gospodarki zależy w decydującym stopniu od koordynacji dostępność odpowiednich rodzajów zasobów w odpowiednich ilościach i we właściwym czasie. Kluczowym narzędziem w tym procesie koordynacji jest stopa procentowa, ponieważ w teorii austriackiej stopy procentowe odzwierciedlają cenę czasu.
Rynkowa stopa procentowa koordynuje między wieloma zróżnicowanymi preferencjami konsumentów w zakresie dóbr konsumpcyjnych w różnych momentach w czasie z wielością planów przedsiębiorców dotyczących zaangażowania się w procesy produkcyjne, które w przyszłości dają dobra konsumpcyjne. Kiedy organ monetarny, taki jak bank centralny, zmienia rynkowe stopy procentowe (sztucznie je obniżając poprzez ekspansywną politykę pieniężną), zrywa to kluczowe powiązanie między przyszłymi planami producentów i konsumentów.
To wywołuje początkowy boom w gospodarce, ponieważ producenci rozpoczynają projekty inwestycyjne, a konsumenci zwiększają swoją obecną konsumpcję w oparciu o fałszywe oczekiwania dotyczące przyszłego popytu i podaży różnych towarów w różnych momentach w czasie. Jednak nowe inwestycje w okresie boomu są skazane na niepowodzenie, ponieważ nie są zgodne z planami konsumentów dotyczącymi przyszłej konsumpcji, pracy na różnych stanowiskach i oszczędnościami lub z planami produkcyjnymi innych przedsiębiorców, dotyczącymi produkcji wymaganych uzupełniających dóbr kapitałowych w przyszłość. Z tego powodu zasoby, których nowe plany inwestycyjne będą wymagały w przyszłości, nie będą dostępne.
Kiedy z czasem wychodzi to na jaw w wyniku rosnących cen i niedoborów środków produkcji, nowe inwestycje okazują się nierentowne, pojawia się wysypka niepowodzeń biznesowych i następuje recesja. Podczas recesji nieproduktywne inwestycje są likwidowane, ponieważ gospodarka dostosowuje się, aby przywrócić równowagę planów produkcji i konsumpcji. Dla Austriaków recesja jest wprawdzie bolesnym procesem uzdrawiania, który był konieczny ze względu na brak koordynacji boomu. Długość, głębokość i zakres recesji mogą zależeć od rozmiaru początkowej polityki ekspansywnej oraz od wszelkich (ostatecznie daremnych) prób złagodzenia recesji w sposób, który wspiera nieproduktywne inwestycje lub uniemożliwia dostosowanie się rynków pracy, kapitału i finansowych.
Krytycy szkoły austriackiej
Ekonomiści głównego nurtu krytycznie odnoszą się do współczesnej szkoły austriackiej od lat pięćdziesiątych XX wieku i uważają odrzucenie przez nią modelowania matematycznego, ekonometrii i analizy makroekonomicznej za wykraczające poza główny nurt teorii ekonomii lub heterodoks.