Plan Marshalla
Jaki był plan Marshalla?
Plan Marshalla był programem sponsorowanym przez USA, który został wdrożony po zakończeniu II wojny światowej. Miał on pomóc krajom europejskim, które zostały zniszczone w wyniku wojny, i został przedstawiony przez sekretarza stanu USA George’a Marshalla podczas przemówienia na Uniwersytecie Harvarda w 1947 roku. Plan został zatwierdzony przez Kongres jako Europejski Program Odbudowy. (ERP).
Kluczowe wnioski
- Plan Marshalla był programem sponsorowanym przez Stany Zjednoczone, wdrożonym po zakończeniu II wojny światowej, w ramach którego przyznano 13 miliardów dolarów pomocy zagranicznej krajom europejskim, które zostały zdewastowane fizycznie i gospodarczo przez II wojnę światową.
- Sekretarz stanu USA George Marshall, który przedstawił plan Marshalla, uważał, że stabilność rządów europejskich zależy od stabilności ekonomicznej ludzi.
- Do czasu zakończenia Planu Marshalla, w 1951 r., Wszystkie kraje, które otrzymały pomoc, odnotowały wzrost swoich gospodarek na wyższym poziomie niż przed wojną.
- Związek Radziecki uważał, że Plan Marshalla był sposobem na wtrącanie się w wewnętrzne sprawy krajów europejskich; przekonanie to uniemożliwiło radzieckim krajom satelickim przyjęcie pomocy ze strony Stanów Zjednoczonych.
Zrozumienie planu Marshalla
Plan Marshalla dał ponad 13 miliardów dolarów pomocy narodom europejskim – w tym ich wrogom z II wojny światowej, Niemcom i Włochom – i miał kluczowe znaczenie dla ożywienia ich powojennych gospodarek. Do czasu zakończenia finansowania przez Stany Zjednoczone, w 1951 r., Gospodarki wszystkich europejskich odbiorców przekroczyły przedwojenny poziom. Z tego powodu Plan Marshalla uznano za sukces.
Marshall uważał, że stabilność rządów europejskich zależy od stabilności ekonomicznej ludzi. Europa musiała odbudować węzły komunikacyjne, drogi, rolnictwo, fabryki i miasta, które poniosły duże straty podczas długiej wojny. Stany Zjednoczone były jedyną potęgą, która nie ucierpiała podczas wojny. Miało sens, że Ameryka była krajem, który powinien pomóc tym innym krajom w odbudowie.1
Stany Zjednoczone zaproponowały Plan Marshalla, ponieważ były jedynym krajem podczas II wojny światowej, który nie ucierpiał w wyniku walk.
Historia planu Marshalla
Marshall postrzegał komunizm jako zagrożenie dla stabilności Europy. Strefa wpływów Związku Radzieckiego wzrosła podczas II wojny światowej, a napięcia między Europą Wschodnią i Zachodnią nasiliły się. Związek Radziecki uważał, że Plan Marshalla był sposobem na wtrącanie się w wewnętrzne sprawy krajów europejskich. Wiara ta uniemożliwiła radzieckim krajom satelickim, takim jak Polska i Czechosłowacja, przyjęcia pomocy ze strony Stanów Zjednoczonych. Spowodowało to również, że, przynajmniej częściowo, gospodarka Związku Radzieckiego została znacznie wyprzedzona przez gospodarkę Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych.
Plan o wartości 13 miliardów dolarów rozpoczął się od dostaw żywności i artykułów pierwszej potrzeby do europejskich portów w Holandii i Francji. Ciągniki, turbiny, tokarki i inny sprzęt przemysłowy, a także paliwo do napędu maszyn, pojawiły się wkrótce potem. Pomiędzy 1948 a 1951 rokiem miliardy przekazane na pomoc dla krajów europejskich w rzeczywistości stanowiły 5% produktu krajowego brutto (PKB) Stanów Zjednoczonych w tamtym czasie.
Plan Marshalla był czymś więcej niż tylko ekonomicznym. Sekretarz stanu uważał, że współpraca wszystkich narodów europejskich doprowadzi do większej jedności. Powstanie planu doprowadziło do utworzenia Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) jako sojuszu obronnego przed przyszłymi agresorami. NATO to międzyrządowy sojusz wojskowy między 30 krajami Europy i Ameryki Północnej. Traktat podpisano 4 kwietnia 1949 r.
Marshall zdobył w 1953 roku Pokojową Nagrodę Nobla za swoje wysiłki, ale trwałe efekty planu poszły w przyszłość. Poleganie na pomocy amerykańskiej otworzyło szlaki handlowe między Europą a Stanami Zjednoczonymi. Wezwanie do jedności między narodami europejskimi stanowiło podstawową ideę Unii Europejskiej. Bez amerykańskiej interwencji rozległa sieć kolei, autostrad i lotnisk w Europie nie istniałaby we współczesnym społeczeństwie. Jak powiedział prezydent Harry Truman, Stany Zjednoczone były „pierwszym wielkim krajem, który nakarmił i wspierał podbitych”. Plan Marshalla jest powszechnie uważany za jedną z najbardziej udanych inicjatyw polityki zagranicznej Ameryki i jej najskuteczniejszych programów pomocy zagranicznej.1
Przykłady planu Marshalla
Plan Marshalla wyznaczył kilka celów, aby osiągnąć swój cel, jakim jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się komunizmu i wspieranie rozwoju zdrowej i stabilnej gospodarki światowej. Cele te obejmowały rozszerzenie europejskiej produkcji rolnej i przemysłowej, przywrócenie systemu zdrowych walut, budżetów i finansów w poszczególnych krajach europejskich oraz wspieranie handlu międzynarodowego między krajami europejskimi oraz między Europą a resztą świata.
Za realizację Planu Marshalla odpowiadały dwie agencje: zarządzana przez Stany Zjednoczone Administracja Współpracy Gospodarczej (ECA) oraz europejska Organizacja ds. Europejskiej Współpracy Gospodarczej.
ETO przyznał państwom bezpośrednie dotacje, które miały pokryć koszty i fracht towarów i usług, głównie ze Stanów Zjednoczonych. Kraje były zobowiązane do dopasowania tych amerykańskich dotacji do ich własnej waluty: za każdego dolara pomocy w postaci dotacji, którą otrzymały od USA, wartość dolara własnej waluty była umieszczana w funduszu będącym odpowiednikiem, który można wykorzystać na projekty infrastrukturalne, które przyniosłyby korzyści kraju, takie jak drogi, elektrownie, projekty mieszkaniowe i lotniska. Projekty kontrfunduszy musiały najpierw zostać zatwierdzone przez ETO.
Wielu historyków uważa Plan Marshalla za jeden z pierwszych kroków w kierunku integracji krajów europejskich. Administracja Trumana przewidziała system podobny do Stanów Zjednoczonych, rodzaj „Stanów Zjednoczonych Europy”. Wiele z 16 uczestniczących krajów europejskich podpisało Traktat Brukselski z 1948 r. O wzajemnej obronie, który był prekursorem powstania NATO w następnym roku.4
W Wielkiej Brytanii 2 miliardy dolarów tych odpowiedników wykorzystano na redukcję zadłużenia. Dodatkowe 4,8 miliarda dolarów zainwestowano w projekty infrastrukturalne: 39% przeznaczono na usługi komunalne, transportowe i komunikacyjne, w tym projekty dotyczące energii elektrycznej i kolei;14% zainwestowano w rolnictwo;16% zainwestowano w produkcję;10% zainwestowano w górnictwo węgla i inne branże wydobywcze, a 12% w tanie obiekty mieszkaniowe.
Niewielki procent funduszy odpowiednika mógłby być również wykorzystany na zakup surowców potrzebnych Stanom Zjednoczonym lub na rozwój źródeł zaopatrzenia w te materiały. Doprowadziło to do powstania różnych przedsiębiorstw, w tym rozwoju niklu w Nowej Kaledonii, chromitu w Turcji i boksytu na Jamajce.
Inny program projektu Marshall zapewnił Europejczykom szkolenie techniczne w zakresie amerykańskich metod produkcji. Do końca 1951 roku ponad 6000 Europejczyków podróżowało do Stanów Zjednoczonych, aby studiować metody zwiększania produkcji i stabilności.
Często zadawane pytania dotyczące planu Marshalla
W jaki sposób plan Marshalla wygenerował wzrost gospodarczy?
Plan Marshalla wygenerował wzrost gospodarczy, zapewniając niezbędne fundusze dla wielu krajów europejskich i Japonii, aby mogły się odbudować. Pod koniec drugiej wojny światowej znaczna część Europy Zachodniej została zubożona. W całej Europie występowały dotkliwe niedobory żywności i paliwa, a wielu krajom brakowało funduszy na zakup towarów importowanych z USA. Plan Marshalla miał na celu zwiększenie produkcji i pobudzenie handlu międzynarodowego między krajami europejskimi oraz między Europą a resztą świata. W latach 1948-1952 Stany Zjednoczone dostarczyły ponad 13 miliardów dolarów pomocy 16 krajom.
Czy Plan Marshalla się powiódł?
Programy pomocowe zawarte w Planie Marshalla uznano za bezprecedensowe i skuteczne. W ciągu pierwszych trzech lat planu Marshalla produkt narodowy brutto (PNB) w Austrii, Niemczech Zachodnich i we Włoszech wzrósł o 33,5%.(W poprzednich latach, podczas II wojny światowej, poziom życia w Europie gwałtownie spadł.) Ponadto w ciągu następnych trzech dekad poziom życia w krajach uczestniczących wzrósł o prawie 150%. Będąc na krawędzi załamania gospodarczego, uczestnicy Planu Marshalla wkroczyli w złoty wiek wzrostu gospodarczego w następnych dziesięcioleciach.9
Jak plan Marshalla wpłynął na Bank Światowy?
Porozumienie z Bretton Woods stworzyło Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy pod koniec II wojny światowej. W systemie z Bretton Woods złoto było podstawą dolara amerykańskiego, a inne waluty były powiązane z wartością dolara amerykańskiego. Podczas gdy system Bretton Woods został rozwiązany w latach 70. XX wieku, zarówno MFW, jak i Bank Światowy pozostały silnymi filarami wymiany walut międzynarodowych.
Bank Światowy został pierwotnie utworzony, aby nieść pomoc krajom europejskim w okresie powojennej odbudowy. Jednak rola banku została szybko zastąpiona po ustanowieniu Planu Marshalla, ponieważ instytucje Planu Marshalla kierowały powojennymi międzynarodowymi stosunkami walutowymi.
Jaki był plan Mołotowa?
Radziecki minister spraw zagranicznych VM Mołotow wycofał się z negocjacji z rządami Wielkiej Brytanii i Francji i ostatecznie odrzucił rozszerzenie pomocy dla Związku Radzieckiego, które było oferowane w ramach Planu Marshalla. Sowieckich sprzeciwów wobec planu Marshalla było wiele, ale przede wszystkim stanowili oni, że Niemcy nie otrzymają żadnej pomocy w ramach planu. Niestety przedstawiciele Wielkiej Brytanii i Francji nie mieli takich samych zastrzeżeń.
Następnie Związek Radziecki naciskał na swoich wschodnioeuropejskich sojuszników, aby odrzucili wszelką pomoc w ramach Planu Marshalla. W końcu odnieśli sukces, ponieważ żaden z sowieckich satelitów nie uczestniczył w Planie Marshalla.
W 1947 roku Związek Radziecki przedstawił plan pomocy swoim sojusznikom w Europie Wschodniej. Nazwali ten plan Planem Mołotowa. W ramach Planu Mołotowa powstała Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG), system dwustronnych umów handlowych oraz sojusz gospodarczy między krajami socjalistycznymi bloku wschodniego.
Co łączy doktryna Trumana i plan Marshalla?
Doktryna Trumana była prekursorem planu Marshalla. W marcu 1947 roku prezydent Harry Truman ogłosił zamiar upoważnienia 400 milionów dolarów na pomoc w nagłych wypadkach dla krajów, które mogłyby paść ofiarą komunizmu, gdyby nie otrzymały wsparcia w postaci pomocy zagranicznej. Wśród tych krajów znalazła się Grecja i Turcja. Następnie, w czerwcu 1947 r., Sekretarz Stanu George Marshall zaproponował rozszerzenie masowej pomocy gospodarczej na całą Europę. Plan Marshalla, zwany Europejskim Projektem Odbudowy (lepiej znanym jako Plan Marshalla), był tym, który został wdrożony po uzyskaniu zgody Kongresu USA.