Terapia szokowa

Co to jest terapia szokowa?

W ekonomii terapia szokowa wysuwa teorię, że nagłe, dramatyczne zmiany w krajowej polityce gospodarczej mogą przekształcić gospodarkę kontrolowaną przez państwo w gospodarkę wolnorynkową. Terapia szokowa ma na celu leczenie chorób ekonomicznych – takich jak  hiperinflacja, niedobory i inne skutki kontroli rynku – w celu przyspieszenia produkcji gospodarczej, zmniejszenia bezrobocia i poprawy standardów życia.

Jednak terapia szokowa może wiązać się z gwałtowną transformacją, podczas gdy ceny rosną z poziomu kontrolowanego przez państwo, a ludzie w przedsiębiorstwach będących dawniej własnością państwa tracą pracę, powodując niepokoje społeczne, które mogą prowadzić do wymuszonych zmian w przywództwie politycznym kraju.

Jak działa terapia szokowa

Termin „terapia szokowa” odnosi się do koncepcji figuratywnego szokowania lub wstrząsania gospodarką za pomocą nagłej i dramatycznej polityki gospodarczej, która wpływa na ceny i zatrudnienie. Charakterystyka terapii szokowej obejmuje zniesienie kontroli cen, prywatyzację podmiotów publicznych i liberalizację handlu.

Przeciwieństwo terapii szokowej, stopniowalność, wskazuje na powolne i stałe przejście od gospodarki kontrolowanej do  gospodarki otwartej. Ogólnie uważa się, że gospodarka otwarta jest bardziej odpowiedzialną i skuteczną strategią ulepszania gospodarki.

Ogólnie rzecz biorąc, zasady wspierające terapię szokową będą obejmować:

• Zakończenie kontroli cen
• Zatrzymanie dotacji rządowych
• Przeniesienie przemysłu państwowego do sektora prywatnego
• Zaostrzona polityka fiskalna, na przykład wyższe stawki podatkowe i niższe wydatki rządowe

Terapia szokowa mogłaby również obejmować strategie zmniejszania inflacji i deficytów budżetowych lub polityki zmniejszające deficyty na rachunkach bieżących i przywracające konkurencyjność.

Przykłady terapii wstrząsowej

Ekonomista Jeffrey Sachs jest powszechnie kojarzony z terapią szokową. Opracował plan terapii szokowej dla postkomunistycznej Polski w 1990 roku, dla postkomunistycznej Rosji w 1992 roku i kilku innych krajów, w tym Boliwii i Chile. Szczególnie Boliwia w 1985 r. Odniosła sukces w wyniku terapii szokowej, kończąc okres hiperinflacji.

Polska również początkowo wydawała się korzystać z terapii szokowej, ponieważ inflacja była kontrolowana, ale zaobserwowano gwałtowny wzrost bezrobocia, które osiągnęło najwyższy poziom 16,9%. Sachsowi nie podobał się termin terapia szokowa, który, jak powiedział, został wymyślony przez media i sprawił, że proces reform brzmiał bardziej bolesnie niż w rzeczywistości.

W Rosji neoliberalna terapia szokowa nie przyniosła korzystnych rezultatów. Terapia szokowa została zastosowana szybko i na dużą skalę, w przeciwieństwie do tego, jak stosowano ją w innych krajach. Prawie wszystkie branże rosyjskie były niedowartościowane i sprzedawane osobom prywatnym i firmom, z których większość została przejęta przez kilku rosyjskich oligarchów.

Przy ograniczonej interwencji rządu większość branż zniknęła. Rosyjska waluta straciła na wartości, powodując wysoką inflację i erozję większości oszczędności obywateli. Bezrobocie wzrosło drastycznie, a subsydia rządowe zostały usunięte, co jeszcze bardziej zepchnęło rosyjskie rodziny w biedę.

Z drugiej strony ci, którzy sprzeciwiają się terapii szokowej, widzą w jej stosowaniu wiele wad, takich jak:

• Tworzenie szybkiej i wystarczającej nierówności dochodów
• Wzrost bezrobocia
• Ekonomiczne przytłaczanie